CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

CONTACT JOHATNAN ~~085264639666~~

TERIMAKASIH ATAS KUNJUNGAN ANDA,...SEMOGA BERMANFAAT.

Di Kuningan Ge Aya Geusan Ulun Putrana 50, Loba Nu Jadi Dalem


Ditetepkeunana Hari Jadi Kuningan dumasar kana;
  1. Kajadian nu mangrupa hiji titik anu tepi ka kiwari masih karasa lajuniung laku jeung pangaruhna ku urang Kuningan nu ngarojong aspirasi pikeun kamajuan daerah Kuningan.
  2. Ngagambarkeun ngawujudna beungkeutan masarakat nu teratur jeung geus boga pamarenhtahan sorangan.
  3. Kajadian eta ngandung ajen edukatip luhur anu bisa ngajurung sumanget genersi saterusna pikeun ngawangun Kuningan dina lingkup pangwangunan bangsa Indonesia sacara gembleng tepi ka tepung taun Kuningan salawasna bisa digunakeun keur ngomean sumanget jeung tekad rayat pikeun kamajuan lemah caina.
***

Nurutkeun Prof. Eddy Ekadjati mah, hanjakal pisan henteu aya informasi ngeunaan kumaha jalannna pamarentahan Kuningan mangsa harita, kumaha Adipati Kuningan ngajalankeun roda pamarentahan jeung aya kajadian-kajadian naon bae sapanjang anjeunna marentah. Hehteu digambarkeun oge kumaha kaayaan masarakat Kuningan mangsa harita, sabab sumber berita ngeunaan hal eta henteu kapendak atawa tacan kapendak. Kitu deui waktu Sang Adipati anu mashur ieu wapat, sarua tokoh-tokoh sejenna oge. Nya ari makamna mah dipercaya aya, komplek kuburan di kota Kuningan ayeuna.

Geusan Ulun jeung Mangkubumi

Nurutkeun sumber tradisi Kuningan anu kapaluruh ku Prof.Eddy Ekadjati, sabada Adipati Kuningan wapat, nu ngagentosna jadi Kepala Daerah Kuningan teh, Geusan Ulun, putra Sang Adipati Kuningan. Tapi iraha mangsa pamarentahanna, aya kajadian-kajadian naon sapanjang Geusan Ulun marentah, masalah-masalah naon bae anu timbul mangsa harita, henteu aya katerangan anu jentre.
Upama Adipati Kuningan anu marentah taun 1498 so0hor jadi pembantu satia Sunan Gunung Jati, mangsa pamarentahan Geusan Ulun bisa ditaksir dina pertengahan abad ka 16, bisa jadi tepi ka awal abad ka 17 Masehi.
Kasultanan Cirebon sorangan sadikantunna ku Sunan Gunhung Jati, diparentah ku Fatahillah (1568-1570) jeung Panembahan Ratu (1570-1650).
Beda jeung Kasultanan Banten nu ngadeg taun 1552 nu museur kana kakawasaan pulitik jeung perdagangan sarta Kasultanan Mataram ngadeg taun 575 museur kana kagiatn pulitik jeung pertanian, Kasultanan Cirebon mah leuwih condong kana kagiatan agama Islam (penyebaran jeung pendidikan agama). Pangna kitu, Cirebon kapangaruhan ku pangaturan jeung jalanna roda pamarentahan di puseur dayeuh Cirebon sorangan jeung pamarentahan daerah-daerah bawahanna. Kulantaran kitu, aktipitas pamarentahan henteu pati dipentingkeun jeung henteu nyongcolang tepi ka henteu pati dipieling ku masarakatna, kaasup masarakat Kuningan. Eta sababna boh tradisi lisan boh tradisi tulisan, komo deui dokumen tinulis ngeunaan kaayaan jaman harita, jumlahna saeutik pisan.
Peryogi kauniunga oge yen jenengan Geusan Ulun mashur oge di Sumedang.
Nurutkeun sajarah Sumedang, Prabu Geusan Ulun teh cikal bakal Dalem Sumedang anu ngar7undaykeun para Bupati Sumedang tepi ka sababaraha taun samemeh revolusi kamerdekaan (1950-an).
Geusan Ulun marentah Sumedang ti taun 1580 tepi ka 1608, nikah ka Ratu Harisbaya calon istri Panembahan Ratu ti Cirebon. Kiu kituna nurutkeun Sejarawan Edi S. Ekadjati, saterusna timbul pertanyaan, naha jenengan pangawasa Kuningan jeung Sumedang dina periodeu anu kurang leuwih sarua bet jalmina oge sami, jenengannna sami-sami Geusan Ulun? Sajauh mana hubungan aranjeunna, turta kapan eta dua daerah teh aya patula patalina jeung Cirebon? Tepi ka ayeuna tacan aya jawabanna.

Geusan Ulun Seueur Putrana

Sumber tradisi Kuningan anu kapaluruh ku Prof.Edi Ekadjati nyebutkeun yen geureuha Geusan Ulun teh seueur, ku kituna putrana oge seueur tepi ka aya kana 50 urangna. Tina jenengan jeung jujulukna para putra Geusan Ulun bisa ditapsirkeun yen sabagian ti antarana jaradi pangagung nagara atawa pangawasa lokal, atawa putra istri jaradi garwa pangawasa lokal di daerah Kaadipatian Kuningan atawa luar Kuningan. Sawatara urang putrana aya anu jeneng Dalem atawa Kangjeng Dalem nyaeta; Dalem Mangkubumi, Dalem Citangtu, ayeuna mah desa, Dalem Pasawahan, ayeuna mah Kacamatan, Dalem Panyilih, Dalem Koncang, Dalem Aryajaya, Dalem Kasturi ayeuna mah Desa Kasturi teh, Dalem Dagojawa anu dipendem di Purwawinangun. Dagojawa teh tempat di tapel wates Cirebon-Sumedang, ayeuna mah Desa Punawinangun disebutna teh. Terus Dalem Winduherang, desa ayeuna mah, Dalem Salahonje, sarua ayeuna mah desa, Dalem Nayapati, Dalem Karawang, Dalem Amonggati, makamna sisi Citamba kota Kuningan. Dalem Cihideung, ayeuna mah desa. Dalem Cengal, Dalem Keko. Dalem, Paduraksa, Dalem Tembong, sarua ayeuna mah geus jadi desa, Dalem Cikandang, Dalem Cibiruang, Dalem Maruyung. Dalem Bolostong, Dalem Tarka, Dalem Haur Kuning, Dalem Cigugur/ Dalem Wirajaya, Dalem Mungku, Dalem Cigadung, Dalem Cageur.
Putra-putra Geusan Ulun oge aya anu gelarna Adipati turta kungsi jadi pangawasa. Nyaeta Adipati Ukur (di Priangan tokoh Dipati Ukur jeung Bupati Priangan dina pertengahan abad ka 17, jeung Dipati Barangbang. Ari para putra istri yaeta Nyai Panembahan Girilaya, bisa jadi selirna Panembahan Girilaya Sultan Cirebon taun 1650-1662. Nyai Gedeng Anggadiraksa, bisa jadi istrina Ki Gedeng Anggadiraksa. Ari saesebutan Gedeng eta teh gelar pangawasa daerah, terus Nyai Gedeng Jati, Nyai Kuwu Cirebon Girang (bisa jadi istrina Kuwu Cirebon Girang), Nyai Gedeng Panguragan (bisa jadi istri patinggi Panguragan kaereh ka Cirebon. Terus aya deui Nyai Aria Salingsingan. Arua atawa Arya teh gelar kalungguhan pangawasa daerah, dina tradisi Talaga abad ka 17. disebut oge tokoh Pangeran Salingsingan jeung Nyai Dalem Sumedang (bisa jadi dipigarwa ku patinggi atawa menak Sumedang).
Kulantaran dipakena gelar Dalem, Adipati, jeung Dipati dina ngaran para putra Geusan Ulun, katingalna aya parobahan sistim administrasi pamarentahan di lingkungan pamarentahan Kuningan sabada pamarentahan Geusan Ulun. Bisa jadi wilayah Kaadipatian Kuningan dibagi sababaraha daerah administrasi pamarentahan leutik, nu dipingpin ku para putra Geusan Ulun. Putra istri mah dipencar ka sababaraha daerah lantaran ditikah ku para menak jeung patinggi ti luar Kuningan.
Putra cikal Geusan Ulun nyaeta Mangkubumi. Nurutkeun Prof. Dr. Edi Ekadjati, dina sajarah Sunda, Mangkubumi teh ngaran kalungguhan bawahan raja, saperti anu diungkabkeun dina Naskah Sanghiyang Siksa kandang Karesian nu ditulis taun 1518. Aya tapsiran, yen sesebutan Mangkubumi aya kaitannana jeung ngaran tempat nyaeta Kebumen, ayeun mah perenahna kiduleun alun-alun kota Kuningan. Istilah Kebumen asalna tina kecap bumi atawa Mangkubumi, ditambah awalan ka jeung ahiran an nu hartina tempat pamarentahan, tempat kagiatan pamarentahan Mangkubumi. Memang babeula mah tempat kagiatan pamarentah di daerah Kuningan puseurna sabudeureun alun-alun kota. Bumi Bupati, Adipati tempat kagiatan pamarentahan kadipatian/kabupaten (pendopo) kiduleun alun-alun, beulah kalerna pasar tempat kagiatan perdagangan kalereun alun-alun, panjara wetaneun alun-alun.Eta teh saluyu jeung konsep Sunan Gunung Jati di Kasultanan Cirebon.
Malah pola pamarentahan Kasultanan Mataram oge nurutan Cirebon.
Kitu deui Jawa.. eta teh tepi ka lembaga pamarentahan panghandapna, desa. Tapi pola pusat pamarentahan di Kuningan mah robah, sabab pendopo Kabupaten dipindahkeunn ka urut bumi dines Asisten Residen Kuningan kalereun kota Kuningan. Asisten Residen teh patinggi kolonial Hindia Walanda.
Ayeuna urut pendopo kabupaten heubeul geus dijadikeun pusat pertokoan jeung perkantoran, samemehna mah setanplat beus jeung lapang maenbal. Tepi ka ayeuna pendopo Kabupaten Kuningan ngajengleng dina lahan urut komplek wangunan kantor jeunhg imah dines Asisten Residen tea.
Sadikantunna ku Dalem Mangkubumi, teu kapaluruh saha anu neruskeun ngajalankeun roda pamarentahan kaadipatian Kuningan jeung kumaha lumangsungna pamarentahan. Jigana mah geus robah.
Sababna eta daerah jadi rebutan tilu pusat kakawasaan gede nyaeta:
  1. Kasultanan Cirebon anu ti ahir abad ka 15 geus ngawasa ieu daerah.
  2. Kasultanan Mataram nu puseurna di Kartasura, ti awal abad ka 16 geus ambisi hayang ngalegaan kakawasaanna di Pulo Jawa.
  3. Kumpeni Walanda (VOC) nu puseurna di Batawi, kumejot hayang nyedot kauntungan saloba-lobana ti ieu daerah.

Sumber : http://majalah-mangle.com

KUJANG SENJATA MASYARAKAT SUNDA ( 1)


Inilah senjata berbentuk aneh yang berasal dari tanah Pasundan. Senjata ini dikenal dengan nama Kujang. Bentuknya mirip sabit atau celurit. Namun, ada kelainan pada bagian punggungnya yang berlubang. Mulanya senjata ini dipergunakan pada abad ke-4 sebagai alat kebutuhan pertanian. Akan tetapi pada pada abad ke-9 masehi, nilai kujang menjadi sakral. Pada masa ini, kujang dipergunakan sebagai senjata pusaka oleh Raja-raja di tanah Pasunda. Senjata ini diyakini memiliki kekuatan magis, dan sanggup memberi wibawa dan kesaktian bagi pemiliknya.

Kujang adalah senjata yang penuh dengan misteri. Dikatakan demikian karena banyak yang meyakini di dalam Kujang terdapat sebuah kekuatan magis dan sakral. Bagi kebanyakan orang-orang Sunda, Kujang dianggap tak sekadar senjata biasa. Melainkan senjata yang memiliki “kekuatan lain” di luar nalar manusia. Bagi orang-orang Sunda yang tak meyakini adanya kekuatan lain (gaib) dibalik Kujang pun, pasti akan memperlakukan Kujang dengan istimewa. Setidaknya menghargai Kujang sebagai hiasan rumah, bahkan cinderamata. Di sinilah nilai kewibawaan senjata Kujang dibuktikan.

Kujang memang memiliki nilai-nilai filosofi bagi orang-orang Sunda Kuno. Dan proses penciptaannya sangat berkait erat dengan kebutuhan akan kekuatan lain dari sebuah senjata. Muasal Kujang sendiri sebenarnya terinspirasi dari sebuah alat kebutuhan pertanian. Alat ini telah dipergunakan secara luas pada abad ke-4 sampai dengan abad ke-7 Masehi. Ketika itu bentuknya lebih mendekati figure arit atau celurit. Barulah pada abad ke-9, wujud Kujang mulai berwujud seperti yang kita lihat sekarang. Sejak itulah image masyarakat soal Kujang telah berubah.

Azimat Raja-Raja

Nilai Kujang sebagai sebuah jimat atau azimat, pertama kali muncul dalam sejarah Kerajaan Padjadjaran Makukuhan. Tepatnya pada masa pemerintahan Prabu Kudo Lalean. Sejak itu, Kujang secara berangsur-angsur dipergunakan para raja dan bangsawan Kerajaan itu sebagai lambang kewibawaan dan kesaktian. Suatu ketika, Kudo Lalean tengah melakukan tapa brata di suatu tempat. Tiba-tiba sang prabu mendapat ilham untuk mendesain ulang bentuk Kujang, yang selama ini dipergunakan sebagai alat pertanian.

Anehnya, desain terbaru yang ada di benak sang Prabu, bentuknya mirip dengan Pulau “Djawa Dwipa”, yang dikenal sebagai Pulau Jawa pada masa kini. Nah, setelah mendapat ilham itu, segera prabu Kudo Lalean menugaskan Mpu Windu Supo, seorang pandai besi dari keluarga kerajaan. Ia diminta membuat mata pisau seperti yang ada di dalam pikiran sang Prabu. Mulanya, Mpu Windu Supo gusar soal bentuk senjata yang mesti dibuatnya. Maka sebelum melakukan pekerjaan, Mpu Windu Supo melakukan meditasi, meneropong alam pikiran sang prabu. Akhirnya didapatlah sebuah bayangan tetang purwa rupa (prototype) senjata seperti yang ada dalam pikiran Kudo Lalean.

Setelah meditasinya usai, Mpu Windu Supo memulai pekerjaannya. Dengan sentuhan-sentuhan magis yang diperkaya nilai-nilai filosofi spiritual, maka jadilah sebuah senjata yang memiliki kekuatan tinggi. Inilah sebuah Kujang yang bentuknya unik, dan menjadi sebuah objek bertenaga gaib. Senjata ini memiliki 2 buah karakteristik yang mencolok. Bentuknya menyerupai Pulau Jawa dan terdapat 3 lubang di suatu tempat pada mata pisaunya. Inilah sebuah senjata yang pada generasi mendatang selalu berasosiasi dengan Kerajaan Padjadjaran Makukuhan. Bentuk Pulau Jawa sendiri merupakan filosofi dari cita-cita sang Prabu, untuk menyatukan kerajaan-kerajaan kecil tanah Jawa menjadi satu kerajaan yang dikepalai Raja Padjadjaran Makukuhan.

Sementara tiga lubang pada pisaunya melambangkan Trimurti, atau tiga aspek Ketuhanan dari agama Hindu, yang juga ditaati oleh Kudo Lalea. Tiga aspek Ketuhanan menunjuk kepada Brahma, Vishnu, dan Shiva. Trinitas Hindu (Trimurti) juga diwakili 3 kerajaan utama pada masa itu. Kerajaan-kerajaan itu antara lain Pengging Wiraradya, yang berlokasi di bagian Timur Jawa; Kerajaan Kambang Putih, yang berlokasi di bagian Utara Jawa, dan Kerajaan Padjadjaran Makukuhan, berlokasi di Barat.

Berubah Bentuk

Bentuk Kujang berkembang lebih jauh pada generasi mendatang. Model-model yang berbeda bermunculan. Ketika pengaruh Islam tumbuh di masyarakat, Kujang telah mengalami reka bentuk menyerupai huruf Arab “Syin”. Ini merupakan upaya dari wilayah Pasundan, yakni Prabu Kian Santang, yang berkeinginan meng-Islamkan rakyat Pasundan. Akhirnya filosofi Kujang yang bernuansa Hindu dan agama dari kultur yang lampau, direka ulang sesuai dengan filosofi ajaran Islam. Syin sendiri adalah huruf pertama dalam sajak (kalimat) syahadat dimana stiap manusia bersaksi akan Tuhan yang Esa dan Nabi Muhammad sebagai utusan-Nya. Dengan mengucap kalimat syahadat dan niat di dalam hati inilah, maka setiap manusia secara otomatis masuk Islam.

Manifestasi nilai Islam dalam senjata Kujang adalah memperluas area mata pisau yang menyesuaikan diri dengan bentuk dari huruf Syin. Kujang model terbaru seharusnya dapat mengingatkan si pemiliknya dengan kesetiannya kepada Islam dan ajarannya. Lima lubang pada Kujang telah menggantikan makna Trimurti. Kelima lubang ini melambangkan 5 tiang dalam Islam (rukun Islam). Sejak itulah model Kujang menggambarkan paduan dua gaya yang didesain Prabu Kudo Lalean dan Prabu Kian Santang. Namun wibawa Kujang sebagai senjata pusaka yang penuh “kekuatan lain” dan bisa memberi kekuatan tertentu bagi pemiliknya, tetap melekat.

Dalam perkembangannya, senjata Kujang tak lagi dipakai para raja dan kaum bangsawan. Masyarakat awam pun kerap menggunakan Kujang sama seperti para Raja dan bangsawan. Di dalam masyarakat Sunda, Kujang kerap terlihat dipajang sebagai mendekorasi rumah. Konon ada semacam keyakinan yang berkait dengan keberuntungan, perlindungan, kehormatan, kewibawaan dan lainnya.

Namun, ada satu hal yang tak boleh dilakukan. Yakni memajang Kujang secara berpasangan di dinding dengan mata pisau yang tajam sebelah dalam saling berhadapan. Ini merupakan tabuatau larangan. Selain itu, tidak boleh seorangpun mengambil fotonya sedang berdiri diantara 2 Kujang dalam posisi tersebut. Kabarnya, ini akan menyebabkan kematian terhadap orang tersebut dalam waktu 1 tahun, tidak lebih tapi bisa kurang. (bersambung)
Sumber : http://yasmineuy.blogspot.com

KUJANG SENJATA MASYARAKAT SUNDA ( 2)


Senjata khas masyarakat Sunda ini sudah ada sejak abad ke-4 Masehi. Masa itu, hingga abad ke-7, kujang hanya sebagai alat pertanian biasa. Namun memasuki abad ke-9, kujang berubah menjadi senjata yang khas, sekaligus memiliki ‘kekuatan’. Sejak itulah kujang menjadi senjata yang disegani, sekaligus pegangan raja-raja dan kaum bangsawan. Salah satunya adalah Kujang Pangarang Kinasihan, yang konon pernah menjadi pegangan Prabu Siliwangi, Raja Padjadjaran yang kesohor. Seperti apa keampuhan kujang ini?

Sejak abad 9 Masehi, wujud kujang tampak seperti yang biasa kita lihat saat ini. Sejak itulah image masyarakat soal Kujang telah berubah. Kujang yang semula sebagai alat pertanian seperti halnya cangkul, golok, arit, dan lainnya, telah berubah menjadi senjata yang bukan sembarangan. Kujang seakan menyimpan kharisma dan kekuatan yang tidak kasat mata. Maklumlah, sejak abad ke-9, kujang telah mengalami modifikasi bentuk berdasarkan wangsit yang diterima seorang raja di tatar Sunda.

Meski zaman telah berganti, kharisma Kujang tetap abadi. Kujang masih dipertahankan sebagai senjata yang penuh dengan misteri karena kekuatan magis dan kesakralannya. Bagi orang awam pun, pastilah akan memperlakukan Kujang secara istimewa. Semisal menjadikannya sebagai hiasan rumah, bahkan cinderamata. Di tatar Pasundan sendiri, wujud Kujang selalu dijadikan maskot, baik dalam lambang-lambang ataupun logo-logo dari lembaga pemerintah dan swasta.

Kawasan keramat

Menurut banyak kalangan, Kujang dikenal memiliki keampuhan yang luar biasa. Konon, setiap senjata Kujang, dipastikan berisi khadam-khadam tertentu. Bahkan tidak sedikit orang-orang pintar, yang sengaja mengisi senjata Kujang dengan kekuatan-kekuatan magis. Sehingga Kujang bukan saja menjadi senjata tajam yang mematikan, namun juga memiliki kekuatan dahsyat yang tidak kasat mata. Salah satu kedahsyatan Kujang yang menjadi legenda adalah Kujang Pangarang Kinasihan.

Kujang ini ditemukan seseorang bernama Sutisna Saputra (65), warga Desa Sunten Jaya, Kecamatan Lembang, Kabupaten Bandung. Seperti halnya Kujang pasca abad ke-9, wujud Kujang Pangarang Kinasihan lebih mengarah pada bentuk aslinya, dimana kerap dipergunakan orang pada abad ke-4. Yakni berbentuk lurus panjang dengan sedikit berluk, seperti keris. Konon, bentuk seperti ini adalah wujud asli Kujang. Selain itu, keasliannya bisa dilihat dari tanda bunga melati atau bunga tanjung pada bagian batangnya.

Di kalangan masyarakat sekitar, sosok Sutisna atau yang akrab disapa Ki Entis, bukanlah tokoh sembarangan. Dia dikenal memiliki kemampuan ‘lebih’ dibanding warga masyarakat lainnya. Dan bagi Ki Entis, Kujang Pangarang Kinasihan bukanlah satu-satunya benda pusaka yang diperolehnya secara gaib. Benda lain yang juga ‘dititipkan’ kepadanya adalah Batu Lonceng, yang punya juga memiliki kekuatan gaib luar biasa.

Bukan hanya itu, kawasan Desa Sunten Jaya sendiri dikenal sebagai daerah yang bersejarah. Selain tidak pernah tersentuh kaum penjajaht, di tempat inilah dahulu Bung Karno sering berkunjung dan mengadakan rapat-rapat penting bersama tokoh-tokoh lain soal bangsa dan Negara, sekaligus sebagai tempat bersembunyi dari kejaran musuh. Dan kekuatan mistis tempat inilah yang kerap menyembunyikan Bung Karno dari kejaran penjajah, termasuk luput dari serangan bombardir angkatan udara tentara Jepang. Tidak heran bila kawasan ini sering disebut-sebut sebagai daerah yang angker. Konon, salah satu penyebabnya adalah karena kekuatan khadam Kujang Pangarang Kinasihan.

Kujang Pangarang

Desa Sunten Jaya terletak dikaki Gunung Palasari. Kawasan ini kerap dijadikan tempat pendidikan dan latihan para perwira TNI. Bagi Kepolisian Daerah (Polda) Jawa Barat, kawasan Gunung Palasari punya sejarah tersendiri. Menurut Ki Entis, Gunung Palasari di huni tokoh gaib bernama Sembah Dalam Ider Polisi Langlang Buana. Selain itu, di gunung ini masih berkeliaran macan siluman warna hitam dan putih. Orang-orang yang kemping di kawasan itu yang kerap menjumpai macan legenda tersebut. Meski berkeliaran, namun macan ini tak pernah mengusik manusia, apalagi sampai mengganggu.

Kata Ki Entis, latarbelakang sejarah Sunten Jaya punya andil besar menambah kekuatan yang bercokol di dalam Kujang Pangarang Kinasihan. Kujang ini, tutur Ki Entis, dihuni dua sosok gaib bernama Nyi Mas Dewi Oneng dan Nyi Mas Naga Ningrum. “Kujang ini sudah ada sebelum Prabu Siliwangi memegang tampuk kekuasaan di Kerajaan Pajajaran,” tuturnya.

Nama lain Kujang ini adalah Sunan Dalem Marga Taka. Kelebihan kujang ini dulu pernah digunakan untuk melumpuhkan penjajah. Kujang ini selain mengandung kekuatan magis tinggi, juga sangat dikeramatkan. Menurut Ki Entis, selain karena kebesaran Allah SWT, karena kelebihan yang dimiliki kujang inilah kawasan Sunten Jaya tidak bisa dimasuki penjajah. Selain itu, konon khadam Kujang Pangarang Kinasihan bisa menjaga rumah, bahkan lingkungan di mana kujang itu berada.

Soal asal usul mendapatkan kujang ini, Ki Entis menceritakan bila kujang ini datang sendiri menghampirinya. Ketika itu istrinya tengah hamil anak pertama. Tiba-tiba saja di ruang tempat penyimpanan Batu Lonceng, tergeletak sebilah Kujang. Lantas Kujang itu disempurnakan dan dibersihkan. Sampai kemudian istrinya melahirkan, kujang inilah yang memberi nama melalui bisikan gaib. Tanpa piker panjang lagi, Ki Entis lantas memberi nama anaknya Hikmat Wati, persis seperti bisikan gaib dari penghuni Kujang Pangarang Kinasihan. (bersambung)

KUJANG SENJATA MASYARAKAT SUNDA ( 3)

Kujang adalah sejenis alat pakarang dan senjata yang digunakan oleh masyarakat
suku Sunda ketika jaman Kerajaan Pajajaran berpusat di Bogor. Tidak heran bila di Bogor ada tugu yang sering disebut Tugu Kujang. Kini, kujang punya banyak kegunaan baik sebagai senjata, alat pertanian, perlambang, hiasan, ataupun cinderamata. Bentuk dan karakteristiknya memiliki ciri yang khas sesuai dengan pemakaiannya.


Menurut Budayawan Tatar Sunda, Anis Djatisunda dalam makalah "Kujang Menurut Berita Pantun Bogor" (1996), ketika jaman kerajaan Pajajaran masih berkuasa, konon kujang sering digunakan sebagai senjata untuk berperang. Selain itu juga untuk kepentingan sehari-hari dan sebagai salah satu barang pusaka kerajaan. Pada saat sekarang kujang sudah tidak digunakan lagi, seiring dengan perkembangan modernisasi. Tetapi kujang itu sendiri dijadikan suatu simbul atau nama seperti ; nama batalyon tangguh di lingkungan Kodam Siliwangi, nama sebuah pabrik pupuk di Cikampek Jawa Barat dan bahkan dijadikan lambang Propinsi Jawa Barat, serta organisasi-organisasi lain.

Selain itu, di Kawasan Jawa Barat dan Banten masih ada komunitas yang masih akrab dengan kujang, khususnya dalam kegiatan pranata hidupnya. Seperti masyarakat Sunda “Pancer Pangawinan” yang tersebar di wilayah Kec. Bayah Kab. Lebak, masyarakat Sunda Wiwitan urang Kanekes Propinsi Banten, Kecamatan Cigudeg Kabupaten Bogor dan di Kecamatan Cisolok Kabupaten Sukabumi Propinsi Jawa Barat. Di lingkungan mereka, kujang selalu digunakan untuk upacara “nyacar”, yakni menebang pohon untuk lahan ladang. Dalam upacara tersebut ada ungkapan “Unggah Kidang Turun Kujang”, yang artinya “jika Bintang Kidang telah muncul di ufuk Timur di kala subuh pertanda musim “nyacar” sudah tiba, maka kujang (kujang pamangkas) masanya digunakan sebagai pembuka “ngahuma” (berladang).

Jenis Kujang

Sekalipun kujang identik dengan keberadaan kerajaan Pajajaran pada masa silam, namun berita Pantun Bogor (PB) tidak menjelaskan bahwa alat itu dipakai oleh seluruh masyarakat Sunda secara umum. Perkakas ini hanya digunakan oleh kelompok tertentu yaitu para raja, prabu anom, golongan pangiwa, panengen, golongan agamawan, para putrid serta golongan kaum wanita tertentu, dan para kokolot. Sedangkan rakyat biasa menggunakan perkakas-perkakas lain seperti golok, congkrang, sinduk dan sebagainya. Kalau ada yang menggunakan kujang, sebatas jenis pamangkas untuk keperluan berladang.

Adapun wujud sebilah Kujang memiliki bagian-bagian seperti ; Papatuk atau congo (bagian ujung yang runcing, digunakan untuk menoreh atau mencungkil), Eluk atau Siih (lekukan-lekukan pada bagian kujang gunanya untuk mencabik-cabik perut musuh), Waruga (badan Kujang), Mata (lubang-lubang kecil yang terdapat pada bilahan Kujang. Mata ada yang jumlahnya 9 dan minimal 5 lubang (menggambarkan lima sila Pancasila – seperti yang digunakan pada lambang Propinsi Jawa Barat) atau tanpa lubang yang disebut “kujang buta”.

Bagian lainnya adalah Pamor, yakni garis-garis atau bintik-bintik pada badan Kujang disebut Sulangkar atau tutul konon mengandung racun dan gunanya untuk memperindah bilah Kujang, Tonggong (sisi yang tajam di bagian punggung Kujang, biasanya untuk mengerat atau mengiris), Beuteung (sisi yang tajam di bagian perut Kujang), Tadah (lengkung kecil pada bagian bawah perut Kujang), Paksi (bagian ekor Kujang yang lancip), Selut (ring pada pada ujung atas gagang Kujang), Combong (lubang pada gagang Kujang), Ganja (nama khas gagang Kujang), Kowak (nama khas sarung Kujang).

Setiap pemakai kujang ditentukan oleh status sosial masing-masing. Bentuk kujang untuk raja tidak akan sama dengan kujang balapati atau barisan pratulap, dan seterusnya. Melalui pembagian tersebut akan tergambar tahapan fungsi para pejabat yang tertera dalam struktur jabatan Pemerintahan Negara Pajajaran Tengah, seperti Raja, Lengser dan Brahmesta, Prabu Anom, Bojapati; Bopati Panangkes atau Balapati, Geurang Seurat, Bopati Pakuan diluar Pakuan; Patih termasuk Patih Tangtu dan Mantri Paseban; Lulugu; Kanduru; Sambilan; Jero termasuk Jero Tangtu; Bareusan,guru, Pangwereg dan Kokolot. Jabatan Prabu Anom sampai Berusan, Guru juga Pangwereg, tergabung didalam golongan Pangiwa dan Panengen.

Dalam pemakaian kujang, ditentukan kesejajaran tugas dan fungsinya masing-masing, misalnya Kujang Ciung Mata-9, dipakai hanya oleh raja; Kujang Ciung Mata-7, dipakai oleh mantri dangka dan Prabu Anom; Kujang Ciung Mata-5, dipakai oleh Geurang Seurat, Bopati Panangkes dan Bupati; Kujang Jago, dipakai oleh balapati, lulugu dan sambilan; Kujang Kuntul, dipakai oleh patih (patih puri, patih taman, patih tangtu, patih jaba dan patih palaju). Juga digunakan oleh mantri (mantri paseban, mantri majeuti, mantri layar, mantri karang dan mantri jero).

Kujang Bangkong, dipakai oleh guru, sekar, guru tangtu, guru alas dan guru cucuk; Kujang Naga, dipakai oleh kanduru, jaro (jaro awara, jaro tangtu, jaro gambangan); Kujang Badak, dipakai oleh pangwereg, pangwelah, bareusan, prajurit, pratulap, pangawin, sarawarsa dan kokolot. Selain diperuntukan bagi para pejabat tadi, kujang juga digunakan oleh kelompok agamawan. Namun kesemuanya hanya satu bentuk yaitu Kujang Ciung, yang perbedaan tahapnya ditentukan oleh banyaknya "mata".
Kujang Ciung bagi Bramesta (pandita agung) bermata sembilan sama dengan milik raja. Pandita, bermata tujuh. Geurang bermata tiga. Guru Tangtu Agama, bermata satu. Golongan agamawan menyimpan pula kujang pangarak yang bertangkai panjang yang dipakai pada upacara-upacara tertentu seperti Bakti Arakan, Kuwera Bakti dan sebagainya. Dalam keadaan darurat, kujang pangarak bisa saja dipakai untuk menusuk musuh dari jarak yang agak jauh. Fungsi utama kujang bagi golongan agamawan adalah sebagai pusaka pengayom kesentosaan seluruh negara.

Kelompok lain yang juga mempunyai kewenangan memakai kujang yaitu perempuan bangsawan pakuan dan golongan yang memiliki fungsi tertentu, seperti: putri raja, putri kabupatian, ambu sukla, ambu geurang, guru aes, dan sukla mayang (dayang kaputren). Kujang bagi para perempuan ini biasanya hanya terdiri dari jenis Ciung dan Kuntul karena bentuknya yang langsing. Demikian pula ukurannya biasanya setengah lebih kecil dari ukuran kujang untuk kaum laki-laki.

Untuk membedakan status pemiliknya biasanya ditentukan oleh banyaknya mata, pamor, dan bahannya. Kujang untuk putri kalangan bangsawan Pakuan biasanya bermata lima, pamor salangkar dan bahannya besi kuning pilihan. Wanita golongan lainnya menggunakan kujang bermata tiga kebawah sampai yang tidak bermata dengan pamor tutul dan bahannya dari besi pilihan.

Kaum perempuan Pajajaran itu, selain menggunakan kujang ada pula yang memakai perkakas "khas perempuan" lainnya, yaitu kudi. Alat ini kedua sisinya berbentuk sama, seperti tidak ada bagian perut dan punggung, juga kedua sisinya tajam bergerigi seperti pada kujang. Ukurannya rata-rata sama dengan kujang bikang (kujang pegangan kaum perempuan). Panjangnya kira-kira satu jengkal termasuk gagangnya. Bahannya dari besi baja, lebih halus dan tidak ada yang memakai mata. (Habis)

CENTANGBARANG


Ku: Rais Purwacarita

Geus sabulan Palembang Gunung neang luang pikeun nelasan Prabu Talaga Manggung nu sasat mitohana, tapi angger teu panggih. Citrasinga nu sasat geus lila kumawula ka raja, angger teu apal dimana permati raja teh. Lila-lila meunang beja, cenah nu apal kana pati Prabu Talagamannggung teh iwal ti abdi kinasih raja, Ki Centang Barang. Geus sabaraha kali diolo dibelaan ngupahan jalma nu dianggap dalit jeung manehna, tapi kabeh ge lakeuk teu beubeunangan. Palembang Gunung beuki panasaran.

Geus manggih beja kitu mah, hiji mangsa, eta abdi kinasih Prabu Talagamanggung teh dihiras ka Kapatihan pikeun ngawangkong gusti senapati, Arya Palembang Gunung. Rada hareugeueum asalna mah diondang ka padaleman mangsa janari leutik, kawas aya pancabaya nu mokaha nu ngancam nagara. Meuni ngalaleper nampa pangbeluk gusti arya teh. Hate dagdigdug tutunggulan, awak ngeleper asa teu puguh rasa. Nyanghareupan patih nu kawentar telengesna, sahaok kadua cabok teh lain bobohongan. Mangka ayeuna ngagerona teh liwat tengah peuting, kawas taya deui isuk. Tangtu ieu teh aya hal nu penting liwat ti penting. Boa ayeuna tungtung hirup teh. Saha nu teu nyangka ka dinya atuh. Da geus pada nyaho kumaha talajak ieu patih pamabokan teh.

"Sampurasun nun. Tuang kuring cunduk seja sumujud," Centangbarang nu kakara  mancat kana punden pamengkang harempoy ngesod, cedok nyembah nawiskeun ajrih. Kesang tiis ngorolok dina tonggongna wuwuh jibrug, ngahiuk bau tina kampret poleng nu hapeuk bakat ku carang dipake.
"Rampes! Bagea sumping Mamang Centangbarang, yap ka dieu rada deukeut," Palembang Gunung budina bear marahmay beda cara ti sasari. Make mapagkeun ka lalawangan sagala.

Centangbarang sod ngesod kahareup ngadeukeutan korsi pangdiukan senapati. Diukna merenah, dina dadampar permandani nu rineka sing sarwa rukmi. Rada aheng ningali laku Ki Patih sarupa kieu teh. Make marahmay ngajak seuri sagala. Lakadalah aya naon yeuh, Centangbarang ngagerentes hatena pinuh ku rupa-rupa patalekan.

"Salse we Mamang. Kop tah nginum heula cai lahang cai mawar dina cangkir perak paragi kula," Palembang Gunung enyaan peuting ieu mah keur leungiteun jurigna. Centangbarang asa teu gararenah hate nyeueung obahna kabiasaan senapati nu sakitu  dipikainggisna ku jalma sapangeusi karaton.
"Sumuhun darma nganuhunkeun kana panyaur, nampi timbalan gusti panutan," cong deui Centangbarang nyembah.
"Enya sukur ari turut keneh ka kami mah tanda Mamang teh abdi satia nagara. Salse we Mamang. Ukur hayang dibaturan kawas Mamang maturan Rama Prabu we geuning kumaha." reg heula ngarandeg, neangan pikecapeun nu merenah
"Teu maksad ngalalangkungan. Suku sambung laku biwir sambung lemek, darma rokrak dinyawaan. Ngiringan sapaneda," cong deui Centangbarang nyembah. Bray hatena ngagebray caang. Geuning pimilikeun nu nyampeur ka aing teh. Asa teu kungsi ngimpi dipapagkeun Nini Anteh ngurilingan caangna bulan. Ti mana jurig mawa kudana ieu teh? Sajeroning tungkul hate Centangbarang rame noroweco mapantes sagala rupa.
"Heueuh sukur atuh ari kaharti mah. Tah ieuh kula mere duit sapundi emas. Bisi gering jadi pikir. Era ku pesen Ama Prabu, nitip Mamang panguruskeun," Song duit sapundi emas dibikeun. Centangbarang ukur olohok ngembang boled asa teu percaya kana penenjo nu teu sasarina. Nu diintip pati ari nu datang bet cahaya kabagja. Bet asa patukang tonggong jeung sangkaan ieu mah .
"Sapundi emas? Ambu-ambu, atuh bisa hirup sapuluh usumeun bari sila ipis, teu mikir nyeblok teu mikir tandur," gerentes hate Centangbarang, kacuriga hatena mimiti pupul lantaran kabeuli ka kaheman gusti arya. Geus poho kana wiwitan, ku naon Ki Arya jadi robah pamulu.

Cedok nyembah, ngesod mungkur. Geus tepi ka lalawangan cong deui nyembah. Muntirkeun badan bari mageuhan sabuk, kotok nonggeng dipurekkan sangkan teu kagok ngalengkah.

Geus aya lima lengkah mungkur ti pamengkang, Gusti Arya ngadeg laju ngagero deui.

"Aeh, Mamang ! Mamang, ke heula ketah. Bet aya carita nu can anggeus. Kula teh poho. Yap ka dieu deui. Gage heula ka dieu Mang"

Centangbarang meh-mehan tisiblek dina jalan lumutan kawantu harita teh bulan keur poek teu kaciri tincakeun. Kari-kari pikiran keur malaweung, ngajaul ka uwung-uwung ngayangkang di awang-awang kasered ku impian endah ngararampa kumaha jeung ka mana bakal saba ngabalanjakeun pundi emas.

"Yap Mang, gek diuk deui. Aya nu poho puguh ge can kabadamikeun. Kakara sakolepat bieu pikiran kieu teh holna," Palembang Gunung ngagupay Centangbarang sangkan diuk deui dina urutna. Sanggeus merenah kakara Palembang Gunung mapaes carita sangkan dipercaya boh ku ingkang garwa pon kitu deui ku Centangbarang.
"Lain Mamang, Kami teh bet ras kapikiran. Mun enya aya karaman nu bakal ganggu ka nagara. Aya bajo nu niat ngarempug nagara. Kumaha urang rek peta ?"

Centangbarang semet tungkul teu bisa nembal kana pananya. Lain pikiraneun aing nu kieu mah atuh.

"Teu maksad ngalalangkungan. Bok bisi teu tepi pikir. Rumaos tuang kuring mah pikirna ukur saaub payung sacaang damar. Nya heureut nya rupek."

Palembang Gunung seuri ngeunah.

"Lain kitu Mamang, luang mah lain tina bool entog tapi ti papada batur. Ayeuna mah urang pada pikiran sangkan nagara salamet bisa ngabendung bancang pakewuh. Aya nu aneh Mang. Saban Rama Prabu suwung di nagara sok aya bae nu niat aniaya ka nagara. Sugan Mamang apal, naon atuh nu jadi tanjeuran nagara teh? Kudu kakoreh peuting ieu jawabanana ku Mamang sabab nagara teh keur bener-bener kaancam bahaya."

Centangbarang ukur unggeuk-unggeukan. Teu apal kumaha kudu nyarita da bakat ku teu apal tea.

Geus rada lila paheneng-heneng taya nu ngajawab taya deui nu nanya. Pok deui Palembang Gunung nanya.

"Kumaha Mamang? Apal sugan ?"

Centangbarang bati pias, karasa bujurna kokompodan. Boa leupas deui emas teh. Malah leuheung basa mun ukur emas nu leupas, kumaha mun pati pigantieunana. Ngan eta nu kapikir dina hatena.

"Eum teu apal nya," ngaheneng heula sakeudeung, ngatur waktu jeung siasat. "Ke... ke... kumaha lamun Wesi Kuning Kyai Sanggabuana? Ari eta naon kasiatna?",

Bray hate Centangbarang muka. Lelembutanana kumpul deui. Nu kitu mah ngan manehna nu apal. Cong nyembah.

"Paralun gila ku ajrih, teu maksad mapatahan ngojay ka meri," sanggeus ningali Gusti Patih mere tanda sangkan nuluykeun, cong deui nyembah. "Sanggabuana teh mangrupa wesi kuning pusaka nu jadi pangauban para raja di satatar Sunda. Sing saha nu mibanda bakal jaya salalawasna. Lain bae jadi tumbal kajayaan gusti ratu, tapi mun teu ampih dina diri teu ngawadah dina awak bakal ngabadi jadina"
"Mun kitu mah atuh, nu jadi tugur kajayaan Talaga teh Sanggabuana nya Mang ?"
"Teu maksad ngalalangkungan, kitu katerangan janggan nu geus moyan di nagara."
"Hanjakal nya Mamang," Palembang Gunung humandeuar .

Centangbarang ngawani-wani maneh neuteup beungeut Ki Patih nu ngadadak rumeuk.

"Enya hanjakalna teh dicekelna ku Rama Prabu. Tah dina kacanirbangban kieuna yeuh, urang teh teu bisa peta. Kuring mah yakin, Talaga teh bakal diranjah ku urang Indraprasta. Mangka kanjeng rama tos sakitu sepuhna. Jigana bagean kula ayeuna nu kudu tandang nyalametkeun Talaga. Talaga bisa langgeng tanjeur di buana"  Palembang Gunung ngarahuh panjang kawas nu enya bingung jeung susah.
"Hatur punten Nun. Teu maksad goroh omongan. Sanggabuana mah ukur tumbal kadigjayaan nagara nu teu tiasa dihayang-hayang teu tiasa dipiboga ku sing saha nu mikahayangna. Tapi istuning sakarepna."
"Enya kitu nya Mamang. Ngan eta kasaktian Rama Prabu teh pan dina ajian batarakarangna nya. Teu teurak ku gurinda atawa teu tedas ku tapak paluning panday. Teu aya pakarang nu mahi ngalawan kasaktian Rama Prabu," ngahuleng heula sakeudeung, "Aeh enya nya. Mun kula nu boga ajian sakti sarupa kitu teh. Meureun aya sisiku siwulu-wulu maung ngamuk gajah meta moal kudu  ngandelkeun teuing batur nya. Emh... ! Ku hayang teuing sakti jiga kanjeng rama," Palembang Gunung api-api humandeuar.

Lebah dieu mah bener-bener Centangbarang teh nincak pitapak.

"Teu sagawayah Gusti Patih. Nu bisa ngawasa ajian batarakarang, ukur jalma-jalma nu teu aya udelan kawas gusti ratu"
"Hanjakal nya. Mun seug kula boga. Ah! jigana rek diparabkeun we awak teh ka nu narajang. Rek saha nu kumawani ngalawan. Urang mah tinggal nyehcer bae mun ituna geus capeeun."

Blus Centangbarang kajiret ku omongan wawayagon Palembanggunung.

"Nya upami teu keuna kana mamatihna. Coba mun ninggang kana pingping kiwana. Bororaah katiruk ku pakarang seukeut atawa matih, dalah ukur kakoet ge pan langsung tiwas. Eta teh permatina ajian batarakarang teh."

Palembang Gunung seuri leutik. Hatena mah surak ajrag-ajragan. Asa ngeurad marmot meunang uncal. Tapi ku pinter nyumputkeun semu dasar lagu tukang tipu.

Sabada ngahening sawatara waktu.

"Aeh bet kalalanjoanan kula mikir teh nya Mang. Kajeun ah teu boga batarakarang ge ari kira-kira eleh kadar kakoet mah. Mending kasaktian nu ilahar bae atuh ari kitu mah," Palembang Gunung ngahaja megat carita sangkan jadi racun nu namper dina pikiran Centangbarang. Sugan jeung sugan duit emas sapundi teh bisa marabun abdi nu geus pikun model Centangbarang.

Centang Barang nu teu apal kana niat jahat minantu raja teh teu sadar yen ku jalan mere nyaho permati raja teh sarua jeung mantuan rajapati. Dina hiji peuting, jalma-jalma nu niat aniaya teh megat Sang Prabu nu keur semedi di sangar palengatan. Barang anjeunna kaluar ti kamer, jugjug aya nu numbak di lempag meneran pisan kana pingping kencana. Raja teh tiwas saharita Tapi dina pungkasanana, Centangbarang nu narima akibatna. Memeh maot raja kedal; supata. Centangbarang maot sabada awakna beak digegelan ku dirina sorangan.

***

TITIS TULIS


Ku Dedin Rohaedin

Nis, ieu Maya, sobat anjeun baheula. Geus tilu kali ngetrok panto, ku naon teu dibuka bae? Lampu di tengah imah ngemprah keneh. Sora televisi kadenge ka luar. Karek tabuh salapan ieu teh, piraku Ninis geus tibra. Asa moal salah imah deuih. Maya geus tatanya ti gapura komplek keneh. Kabeh nu ditanya nuduhkeun ka dieu, ka nomer ieu. Jeung moal keur kagok digalentor ku salaki meureun, pan Ninis teh rarangdaan keneh lin?

Nyangka kitu teh pedah ceuk Ninis sorangan, kapok teu hayang deui boga salaki. Inget keneh teu basa opat taun ka tukang urang ngobrol duaan di warung sate Pa Kumis? Ti harita urang can bisa tepung deui.

"Sorangan bae Nis, keur ka mana ari Kang Adin?" kitu barang gok tepung di warung sate teh.
"Tong nanyakeun Si gejul, mending ge murak sate sing wareg!" tembal anjeun bari diuk gigireun, beulah katuhu.
"Har, ku naon kitu? Keur pasea?"

Harita paroman anjeun ngadadak alum. Terus robah jadi jamotrot kawas nu ambek. Untung Ninis mah geulis, najan keur jamedud ge angger we siga Bella Saphira. Rancunit matak pikabitaeun lalaki. Keur mah boga awak sampulur bari bahenol, puguh we matak moho sakur nu nenjo.

"Geus pisah jeung Si jurig teh, geus rek sataun!" ceuk anjeun bari jebi.
"Baruk? Tega geuning Kang Adin teh? Teu cara baheula keur hayangna, mani teu sirikna ngalehor dina golodog?" cekeng kaget pisan.
"Numatak ge, lalaki mah teu bisa dicepeng pamadeganana. Hanas keur bobogohan jeung Kang Iwan kapaksa dipegatkeun. Tuda watir ku melas-melisna. Jeung kataji ku keyengna we, mikahayang ka urang teh teu sirikna bebeakan. Geus puguhna surat murudul teh unggal minggu, apan lamun datang ge teu weleh angkaribung jingjing bawa. Atuh lamun balik ti panyabaan, memeh datang ka kolotna teh ngaheulakeun ka urang heula. Kitu deui mere duit pamahugi, eusi amplop teu weleh kandel. Sok we, saha awewena nu teu kaceot!"
"Enya, apal Maya ge. Tapi naha atuh bet tibalik lemah? Lain pedah Ninis katohyan nyelewer?"
"Euleuh, goreng teuing sangkaan teh, May?"
"Ih, pedah keur usum we. Pan ayeuna mah nu nyelewer teh teu pandang cacah atawa menak, teu di rahayat teu di pajabat...," nembal teh bari ngagalokeun kecap kana samara sate.
"Lain manehna nu nalak, tapi Ninis sorangan nu menta pisah. Ninis nu ngagugat talak ka pangadilan agama. Alhamdulillah hasil."
"Deuh, rame geuning Nis? Jadi, Kang Adin nu nyelewerna?"
"Lain perkara nyelewer, May. Kang Adin robah jadi euwah-euwah!"

Nis, inget keneh teu, harita Maya. Teu ngarti naon nu dimaksud ku Ninis. Maya panasaran hayang ngadenge lalakon nu sagemblengna, tapi Ninis kalah jongjon ngahuap. Sakitu geus beak tilu tiir, Ninis teu daek pok bae.

"Pok atuh, Nis!" cekeng, gantung areuyeun.
"Naon?" ceuk Ninis, malik mencrong.
"Eh, ari Ninis bieu tos ti mana heula?"
"Murak sate!"
"Ih, Maya mah mani ti dengdek-dengdek hayang ngadenge lalakon Kang Adin jadi euwah-euwah..."

Anjeun nyikikik. "Sugan teh teu panasaran," bari kop deui nyokot tiiran sate.

"Dasar gembul!"

Lalakonna panjang, May."

"Kajeun panjang oge, sok atuh caritakeun, meungpeung panggih," ngahaja sendok diecagkeun, ngahuap eureun heula bakat ku hayang saregep ngadengekeun.
"Mimitina mah saprak Kang Adin di-PHK," ceuk anjeun muka carita. "Lantaran hayang boga gawe deui, manehna meh unggal poe indit ngasup-ngasupkeun surat lamaran. Tapi nepi ka tilu bulan can aya nu narima bae. Antukna duit pasangon nu teu sabaraha gedena teh beak dipake kabutuh sapopoe. Tah, ti harita sikep Kang Adin mimiti robah. Manehna kawas nu peunggas harepan. Duka ku naon jadi remen meuli inuman nu teu paruguh. Lamun indit ti imah, balikna meh tengah peuting bari sasampoyongan mabok. Jadi gede ambek deuih. Komo lamun euweuh duit mah, wani nyiksa sagala ka Ninis teh."
"Euleuh, kutan kitu Nis? Terus kumaha?" cekeng wuwuh bengong.
"Hiji poe Kang Adin ngajak ulin. Cenah mah ngajak nganjang ka sobatna nu rek mere pagawean. Anehna, Ninis kudu dangdan kawas rek ka pesta dangsa. Kudu geulis, kudu menor, kudu seksi, cenah. Tara-tara ti sasari Ninis kudu make baju nu nyitak awak jeung erok pungsat. Jeung deui teu meunang mawa budak, May."
"Ninis teu nolak?"
"Ih, puguh we nolak mah. Pan iraha teuing Ninis dangdan kawas jablay. Komo bari kudu ninggalkeun budak nu anyar dikisat. Tapi Kang Adin keukeuh maksa. Gaul cenah sakali-kali mah. Meh bebas, budak pihapekeun ka tatangga, pokna teh."
"Tapi bener nya nganjang ka sobatna?"
"Nu matak, ti harita Kang Adin gejulna teh. Manehna jadi euwah-euwah May!" ceuk anjeun bari paroman ngariuk nguyung. Tina juru panon ebreh aya nu ngembeng. Lila-lila peupeus ngalembereh mapay pipi.
"Maksud Ninis?"
"Ninis teh dilacurkeun, May. Ninis dijual ku Kang Adin ka sobatna."
"Astagfirulloh...!" ngadadak dada karasa eungap.
"Lain ukur sakali eta, May. Unggal manehna butuh duit, Ninis terus dilacurkeun."

Nis, ngadenge kitu jajantung Maya asa rek pegat. Sakedapan ngaheunggeu. Asa percaya asa henteu. Naha Kang Adin jadi nista? Apan baheula mah sakitu bageurna? Jeung asa boga dosa ka Ninis teh, lantaran Maya sorangan nu nepungkeun Ninis ka Kang Adin.

"Ari Ninis teu bisa ngalawan pisan?"
"Hese nyaritakeunana, May. Nolak jeung ngalawan mah asa geus kurang kumaha. Dasar jelema gejul, beuki wani ngalawan beuki pohara nyiksana. Nu ngaranna ditampiling mah geus teu kaitung duka sabaraha kali. Lamun nolak ngalayanan lalaki bawa manehna, sapeuting eta Ninis digantung. Sirah di handap, suku di luhur..."
"Ya Alloh, ya Robbi...!"
"Ninis ge kungsi kabur May, tapi kacerek deui. Ti harita Kang Adin ngancam, lamun Ninis nolak dilacurkeun, cenah keur gantina Si Pipit rek dijual!"
"Beu!"
"Sok pikir ku Maya. Kajeun Ninis jadi korban ti batan anak nu dijual," anjeun harita terus nyegruk.

Harita teh Maya ge kabawakeun ceurik, Nis. Urang paungku-ungku duaan. Teu ieuh malire tukang sate nu kumisna ngadadak lempes. Maya bisa ngarasakeun kumaha paitna nasib Ninis. Ceuk paribasa mah Ninis the lir ibarat maju jurang mundur jungkrang.

"Hadena we ka Ninis aya jalma nu haat nulungan," ceuk anjeun sanggeus cimata urang mimiti saat.
"Kumaha dongengna, Nis?" cekeng bari curinghak.
"Sakali mangsa Ninis dilacurkeun deui. Poe eta mah teu dianteurkeun ku Kang Adin, tapi ngadon nitahan sobatna. Ninis diserenkeun ka hiji lalaki perlente. Aneh, nu ieu mah keur kasep teh someah. Apan nu sejen-sejen mah barang gok oge sok langsung rorontok muka anderok. Tapi nu ieu mah kalem pisan. Boro-boro ngarontok, diuk ge teu wani padeukeut. Di kamar hotel teh, Ninis diuk dina biwir ranjang, manehna mah camekblek we dina korsi."
"Geuning, aya nu kitu lalaki teh?"
"Ninis ge heran, May. Manehna kalah ngajak ngobrol, tatanya naon kasang tukangna pangna Ninis cenah jadi awewe panggilan. Ah, kasempetan ceuk pikir teh. Brak we dibuka sagalana. Meureun geus kersana Nu Kawasa. Eta lalaki teu pisan wani ngoromeoh. Kalah dek we nyieun reka perdaya. Nya ku anjeunna salaki gejul teh dijebloskeun ka panjara, sakalian Ninis dibantuan ngagugat talak...."

Duh, mani ngemplong ngadengena teh, Nis. Alam dunya asa ngadadak blungblang. Warung sate nu sumpek ge asa robah jadi stadion. Enya, bakat ku milu bungah.

"Nu matak, geus Ninis mah teu hayang deui boga salaki. Kapok. Ayeuna mah rek ngurus si Pipit di lembur. Rek disakolakeun sing luhur. Rek dipasantrenkeun. Sugan we jadi budak anu solehah," anjeun ngebrehkeun harepan.
"Maya salut ka Ninis," cekeng bari ngarangkul. "Maya angkat topi. Teu sangka Ninis bisa teger, tabah jeung tawekal. Mun Maya nu ngalaman kitu, duka bakal kumaha. Paling ge geus we maehan maneh. Gantung diri. Rek marakayangan jadi ririwa. Rek diuber salaki gejul kitu mah. Ngahukumna teu cukup ukut dibui kawas Kang Adin ayeuna. Salaki ucut burung mah kudu dijungjurigan sangkan paeh molotot!"
"Hush, nyarita teh sok sompral kitu, kumaha mun dituliskeun jurig?"
"Bae dituliskeun jurig mah, asal ulah dituliskeun malaikat we!" ngawalon teh bari jebi.

Nis, ayeuna Maya aya di teras. Ku naon ngetrok panto taya nu ngawaro? Geus tibra sare kitu? Boa Ninis jalir jangji, geus boga deui salaki. Mun enya teh, meureun ayeuna keur dikeukeupan, atawa keur ngahenen diparende ku bebene pamepes hate.

Ti saprak pisah di warung sate Pa Kumis tea, urang can bisa tepung deui. Bongan Ninis balik ka lembur. Maya teu nyaho ka lembur Ninis. Apan salila sosobatan teh urang mah teu ingkah ti kota Bandung. Tadi oge mapay-mapay we tatanya ka saban jalma nu kaparengkeun panggih di jalan.

Maya teh rek menta tulung, Nis. Bet sanasib geuning urang teh. Meureun sakumaha ceuk Ninis harita, omongan Maya dituliskeun jurig. Salaki Maya ge robah jadi euwah-euwah kawas Kang Adin. Maya sarua dilacurkeun ku salaki.
Duh, nyeri batin teh, Nis. Ampir saminggu tilu kali Maya kudu ngalayanan lalaki culas. Maya dipaksa teu meunang embung. Kawas Ninis harita, sarua Maya ge remen disiksa. Mun teu ditampiling, nya didagorkeun kana tembok. Sakapeung Maya dilelep-lelep dina bak mandi, terus dikerem sapeuting jeput.
Teu kuat Maya mah, Nis. Teu bisa teger jeung tabah kawas Ninis. Tilu poe ka tukang Maya nekad maehan maneh. Maya gantung diri, Nis. Boa Ninis ge terang kasusna dina Buser atawa Sergap. Kasus Maya diliput ku kabeh stasion tivi. Kungsi nonton teu?
Nis, geus dua peuting Maya marakayangan. Geus dua peuting ngubek kota Bandung neangan salaki. Cara omongan Maya harita, salaki gejul teh rek diuber. Rek diririwaan. Rek dijungjurigan ngarah paeh molotot.
Nis, ieu Maya aya di hareupeun imah. Buka atuh pantona. Piraku kudu gegedor? Maya bingung Nis. Salaki can kapanggih keneh. Duka ka mana kaburna tah jelema gelo teh. Sugan atuh lalaki nu bareto nulungan Ninis ayeuna bisa nulungan ka Maya. Pangnewakkeun salaki Maya. Lamun geus aya di pangberokan, keun bagean Maya nu ngajungjurigan. Satuju, Nis? ***

Bogor, 200309

NU CAN KUNGSI KALISANKEUN

Ku: Tety S Nataprawira

Sora degung ngungkung, mapag wisudawan nu sakeudeung deui bakal arasup ka jero rohangan, tempat acara wisuda diayakeun, di gedong Sabuga.

Ti awal keneh kuring diuk dina korsi nu disadiakeun ku panitia. Cacak datang asa pangisukna, bet kabagean teh na korsi jajaran pangluhurna, pangtukangna. Tapi keun weh, demi anak.

Teu karasa cape ieuh sanajan tibarang datang oge geus kudu ngesang.

Neangan tempat parkir nu merenah hese naker. Budak mah geus elekesekeng sieun kabeurangan. Kaning manehna teh meunang dangdan ka salon, make samping kabaya sapuratina. Leumpangna rada aced-acedan da gejed.

Ras ka indungna, hate make kagagas sagala. Geus teu aya dikieuna. Mana teuing bagjaeunana mun kungsi ngabandungan mah. Tapi hate teh gancang dibangbalerkeun. Da geus puguh nu mulang mah, anging Alloh nu nangtayunganana, teu kudu dipikamelang deui, kari ngadua'keun.

Ninggalkeuna teh ngan sawatara waktu saentas ngalahirkeun, duapuluh dua taun katukang.

Geus meunang badami ti samemehna baheula teh, budak  mun lahir awewe rek dingaranan Ratih Sekar Kinanti. Ngarah jadi wanoja kembang kanyaah nu pinuh wirahma saperti tembang kinanti, dinamis jeung pinuh kaasih. Cekeng ka pamajikan teh.

Sabenerna pikeun kuring sasoranganeun mah aya kasang tukangna pangna hayang ngangaranan kitu teh. Tapi harita mah teu kungsi dicaritakeun ka indungna Kinan, kitu ngabasakeunana budak teh geus gede mah.

Puguh, ngaran eta pisan nu ku kuring dipapaes na jero hate teh. Ngaran hiji wanoja batur kuliah baheula.

Tapi mungguhing jodo, prukna mah ka baraya. Lantaran wanoja nu ngaran Ratih Kinanti teh kaburu meunang beasiswa ka nagri deungeun, ngahontal S2 na. Malah meunang beja ti sobatna, cenah tepi ka S3 na diditu teh.

Acara geus dimimitian. Sambutan ti Rektor pangheulana sanggeus bubuka. Kalawan reueus manehna nyaritakeun yen taun ieu ti unggal jurusan loba mahasiswa nu lulus cum laude.

Sorangan kaasup anu kasinugrahan bagja, anak kuring kaasup diantara nu lulus kalawan nyongcolang ti jurusanana, fakultas tehnik lingkungan.

Budak mah geus bebeja ti kamarina oge, lantaran harita keneh sanggeus beres sidang, langsung hariweusweus nelepon, teu cukup ku nga sms.

"Alhamdulillah Pah, Kinan lulus cum laude!" cenah bari semu dareuda. Kuring keur di kantor keneh harita teh. Gancang nelepon ka indung sorangan, ninina Kinan. Ngabejaan ngarah anjeunna bingaheun.

Sanajan kuring boga pamajikan deui ti saprak ditinggalkeun kunu tiheula, indung teu ngawidian budak dibawa, nya jeung anjeuna weh. Tepi ka ayeuna.

Hadena sa-kota keneh, teu hese ngalongokan.

Poe ieu teh pamajikan mah teu bisa ngilu ngistrenan, da meunang tugas ngabingbing mahasiswana nu keur panalungtikan ka NTB, panalungtikan sual tambang-mineral ti fakultas tempat manehna ngajar. Sanajan sabenerna mah kacida hayangeunana ngahadiran, tapi waktuna kabeneran mareng pisan.

Diuk teh sorangan bari rada cuang cieung, tapi paningali mah nguriling ka sabudeureun. Tatamu nu hadir, sarua we jeung kuring, ngabandungan nu biantara teh loba nu bari ngareretan sakurilingeunana. Lamun prok paadu tingal, unggeuk bari imut. Sarerea nu aya di dinya tangtu keur papada bungah.

Ngaluuhan wisuda salahsaurang anak atawa kulawargana.

Alhamdulillah, beunang hese cape teh budak lulus nyugemakeun.

Kabagean diuk di jajaran luhur pangtukangna tea, da kabeurangan jolna. Tapi malah kabeneran, genaheun. Bisa nyawang ka mamana ti kajauhan. Biantara nu munggaran geus anggeus, asup kana acara satuluyna, jeung satuluyna. Diselang ku rampak sekar barudak Lingkung Seni Sunda nu matak reueus. Anjog ka acara panungtung nu dianti-anti, wisudawan disebut saurang saurang dina runtuyan acara fakultasna masing masing. Make ratug sagala hate teh. Celengkeung ngaran anak disebut"  Ratih Sekar Kinanti , S1 Tehnik Lingkungan duaribu tiga, Cum Laude!" cenah.

Teu karasa cipanon juuh, reueus, jeung bungah. Katambahan ku ras inget ka indungna. Buru buru disinglarkeun, sieun paningali kahalangan ku, mangkaning apan hayang ningali anak leumpang muru podium nampanan pangwilujeng ti-rektorna. Dina layar TV gede nu dipasang di hareup oge geus katingali Kinan leumpang lalaunan dina antayan wisudawan sejenna.

Rengse acara ngistrenan, barudak mah can diidinan ka luar tina acara, dititah kumpul di fakultas masing masing. Kolot kolotna kabeh dipandu ku panitia fakultas, dihaturanan lebet ka ruangan jurusan, cenah. Disuguhan. Kuring mah angger luak lieuk neangan budak.Sabot kitu  ngobrol jeung nu diuk beulah kenca jeung katuhueun. Teu kungsi lila hp disada. Horeng sms ti budak.

"Pah, mangga we teraskeun acara ortu, Kinan masih aya keneh acara. Pami atos rengse ku Kinan diwartosan, hoyong direncangan ku Papah nepangan bu dosen pembimbing" cenah, panjang smsna teh.
"OK " kuring ngajawab sms na

Suasana kampus geus robah, teu siga baheula jaman kuring kuliah. Ayeuna mah leuwih ‘meriah'. Barudak mahasiswa katingal leuwih bebas ngaekspresikeun sagalarupa anu jadi pamikiran atawa kamotekaranana.Matak reueus jeung kayungyun.

Aya anu tacan robah oge. Tatangkalan gede nu jadi iuh iuh kampus. Umurna tangtu geus aya nu saratus taun,boa leuwih. Tatangkalan nu geus kungsi nyakseni generasi bangsa lahir di kampus nu kajojo saantero lemahcai. Kampus nu ngalahirkeun pamingpin pamingpin bangsa sanggeus merdeka. Muga-muga Pamingpin anu brolna ti kampus mah beresih, muga-muga nu lahir ti dieu teh taya nu kalibet korupsi.

Bari nungguan budak nga-sms, beres disuguhan sorangan leuleumpangan di sabudeureun fakultas. Ngawawaas maneh. Baheula sok sempal guyon teh di ditu tuh, bari nungguan jam kuliah, di nu ayeuna geus jadi lapangan pentas acara.Tatangkalanana mah angger keneh. Mun jangjian panggih jeung manehna, nya di dinya, atawa dina kagiatan organisasi. Henteu sa-fakultas, tapi karesep mah sarua, di antarana milu icikibung di Lingkung Seni Sunda. Numatak basa tadi disuguhan sora degung teh, hate mah nyoreang puluhan taun katukang. Manehna jeung kuring sok mindeng mentas bareng dina acara pamapag karesmen. Manehna pisan deuih nu ku kuring ngaranna dipake pikeun mere ngaran anak sorangan. Keun weh, 'ngalap berkah' ku pinterna. Matak manehna meunang beasiswa ka mamana ge, da pinujul wae. Kateuing, dimana ayeuna? Kinan mah can kungsi ka-dongengan sual ieu teh. Ah,barina oge da ieu mah sual hate lalaki, kitu oge baheula dina mangsa harita. Ayeuna mah geus kolot,ngan ukur inget wungkul.

Tapi teuing ketang, ieu hate ti saprak Kinan rek diwisuda, ngan inget wae ka alam harita. Asa aya keneh kapanasaran. Aya lalakon nu can kacaritakeun, aya sasebet rasa nu harita can kakedalkeun. Yen kuring teh resep, kayungyun, nyaah jeung deudeuh ka manehna. Wancina baheula papisah, teu kungsi boga kasempetan ngedalkeun. Sok sanajan dina polah tingkah jeung paneuteupna, kuring boga kayakinan gede hate, yen manehna sarua, boga rasa asih. Ge-er meureun ceuk barudak ayeuna mah.

Sababaraha waktu sanggeus papada lulus, manehna mapay. Harita cenah keur aya di nagri Sakura. Ibu anu nampi telepon teh, cenah manehna nanyakeun. Ah keun wae sanajan manehna teu boga rasa nu sarua oge, da kuring mah nyaah.                                                                                                                  

Kanyaah nu kungsi diteundeun di handeuleum hieum. Can karuhan kateang deui.

Hape disada, buru buru dibuka bisi ti budak. Enya we.

"Diantosan di teras ruang A", cenah. Gura giru kuring ka dinya. Nyampak teh Kinan geus ngajengjen nangtung deukeut tihang teras. Leungeunna ranggah ti kajauhan kawas budak nu hayangeun dipangku.
"Pah!" cenah ngagero  bari ngarangkul
"Urang difoto tea sareng bu Ratih , buat ngucapin terimakasih " Kinan ngaharewos.
"Bu Ratih? " Kuring heran, da salila ieu mah tara nyebut ngaran eta. Kinan unggeuk
"Muhun, dosen pembimbing tea "  cenah, teu riuk-riuk
"Tuh, tos ngantosan!" Kinan nunjuk ka jero rohangan.

Di jero bangun keur riweuh loba nu kaluar asup bari jaligrah. Lolobana wisudawan da marake keneh toga.

Sup ka rohangan, nu dituduhkeun ku Kinan keur papahareup jeung tamu sejen bari aya nu diobrolkeun meureun. Teu kungsi lila tuluy sarasalaman. Paromanna marahmay. Ibu dosen teh malik ka kuring, jol deg weh jajantung teh asa rek eureun ketegna. Nu disebut bu Ratih ku Kinan imut bari ngabageakeun someah pisan.

"Geuning...?" cenah teu kebat, kalah song silih asongkeun leungeun, sasalaman.
"Wilujeng Kang! Kinanti sae pisan prestasina. Teu sangki tepang deui nya?" cenah
"Mu..mu ..hun, hatur nuhun. Bu Ratih teh...?" maksud mah. Bu Ratih teh Ratih-Kinanti tea, babaturan kuring baheula? Manehna kaburu unggeuk, surti. Ampir tilupuluh taun kaliwat meureun, geus lila pisan.

Kalangkan Ratih baheula nembongan deui, camperenik, geulis. Ayeuna ge, meh teu aya robahna. Angger we langsing, seger.

Bedana, paneuteupna leuwih liuh, aya karisma nu matak ajrih. Sanajan kitu geter na hate kuring bet angger can aya bedana, teu bisa kasumputkeun, kuring jadi kalah samar polah.

"Pun anak teu nyanggemkeun rehna bu Ratih teh..." cekeng bari angger neuteup, neangan jawaban dina heherang panonna. Kuring ngagebeg, ningali aya nu ngembeng didinya. Manehna unggeuk.
"Abdi mah tos nyangki Kinan teh leres putra Akang, da nami ramana sami sareng nami Akang.." sorana halon bangun nu embung kadengeeun ku Kinan, anak kuring.

Sorangan teu bisa nembalan, era katohyan make ngaran manehna pikeun anak sorangan. Gembleng deuih, kabeh ngaranna dipake.

Teu kungsi menta idin deuih, dalah ka almarhum indungna Kinan oge teu kungsi balaka naon alesan nu sabenerna iwal ti pedah alus.

Nu cenah rek difoto jeung bu Ratih teh Kinan kalah kalibet ngobrol jeung babaturanana nu ngawilujengkeun.

Atuh kuring jeung manehna kalah papada tungkul sajongjongan, bari paheneng heneng. Ari tanggah deui paneuteup paamprok bari biwir papada engab, arek ngucapkeun kalimah nu sarua.

"Lami pisan nya, teu aya wartos?" Meh bareng
"Muhun!" bareng deuih. Manehna imut. Buru buru nuluykeun caritaanana "Hapunten Kang, waktos nguping wartos geureuha Akang ngantunkeun, abdi teu tiasa ta'ziah" pokna.
"Kawartosan ku saha?" cekeng.
"Tangtosna ge dikukupingkeun we ku abdi berita Akang mah, da panasaran sok hoyong terang" tembalna
"Aeh muhun..." cekeng asa dosa. Rumasa ari lalaki mah teu bisa satuhu kana rasa, teu kateuleuman jerona hate manehna, padahal manehna teh apan nu dipicinta.
"Bu Diana iraha uihna ti NTB?" Manehna nanya. Sorangan reuwas. Diana teh pamajikan nu ayeuna tea.
"Geuning uninga?"
"Nya muhun atuh Kang, maenya we sami sami ngajar di kampus ieu, teu kenal onaman" tembalna.
"Tara naroskeun kabar Akang ka bu Diana mah, da sok nelepon we ka tuang ibu, janten terang sadaya" Manehna siga nu nerangkeun bari nyeukeukeuk seuri halon bangun nu sugema.
"Paingan...!" cekeng.

Kuring beuki Samar polah, rarasaan asa keur ditalek hakim mun enggeus mah.

"Hapunten nya Rat!" pok teh nyebut Ratih jiga basa baheula.

Manehna unggeuk. Sorangan teu ngarti, naon sababna make kudu ngucapkeun menta dihampura, jeung manehna ge jol unggeuk, teu nanyakaeun lantaran naon kuring menta dihampura.

Ah, Ratih, geuning Akang mah bet teu kongang balaka, cek hate. Manehna mah meureun teu engeuheun, yen na ieu jero hate aya rasa, nu can kungsi kalisankeun.

*** 

AJIAN BATARA KARANG: AGEMAN PIKEUN JADI KALIFATULLAH FIL ARDHI!?

Ku Eddy Nugraha*)

Kecap petingan: Batara Karang, Adam, Khalifatullah fil ardhi, Kasumedangan, Sajaratul khuldi,

I. Panganteur

Puluhan taun katukang mun teu salah mah taun 80an di daerah Ujung Berung Bandung pernah geger aya tukang gali manggihan mayit nu geus ratusan taun beleger keneh. Harita teh keur usum mindahkeun kuburan umum keur dijieun perumahan, diantara tulang-taleng sesa awak jelema pas lebah tangkal caringin gede ka gali aya mayit lengkep keneh dibungkus kulit nepi ka buuk-buukna (digelung) bari kukuna paranjang...harita teu kaburu nyaho dikumahakeun eta mayit teh, ngan nu jelasmah ceuk cenah matak kitu teh sabab eta jelema baheula teh ngawasa elmu batara karang ...nyaeta cenah elmu kanuragan elmu weduk lir batu karang teu kuat dikadek nepikeun ka paeh ge angger awakna teu busik....hanjakal teu apal dikumahakeun eta mayit teh, nu jelas mah teu dikamusiumkeun.

Sabaraha taun saenggeusna,...
ditempat lain, di daerah Tasik pakidulan kabeneran manggihan hal nu sarupa. Waktu warga keur nugar tangkal manggihan deui jasad nu beleger....sarua deui geger...pada silih tanya saha nu ngagangguna ditambah balarea baroga kasieun ku tulah tina ngahudangkeun ’jurig’ jawara sabab perbawa tahayul rekaan atina nu cenah pasti baheulana ieu jelema boga ajian batara karang. Tapi, kabeneran papanggihan nu kadua ieu mah bari ditambahan ku nganyahokeun ’solusina’. Sore eta keneh aya kokolot lembur datang nganggeuskeun pasualan. Eta mayit diasupkeun kana munding –nu geus dipeuncit jeung dikaluarkeun jeroanana heula- bari saeunggeus diparancahan bur weh dipiceun ka laut.

Ngaliwatan dongeng-dongeng jalma rea jeung papanggihan diluhur....
kecap Batara Karang atawa batu karang sakuringeun harita boga rasa kecap nu goreng nyaeta kecap nu ngan dipikaneneh ku preman, garong, begal, jawara jeung sabaturna nu ngajarago sabab weduk, kalakuana kawas-kawas jauh ti jalma ’bageur’ jauh tina wawadi agama. Basa hayang nyaho tatanya ge kaburu kandeg dihuitan ku guru ngaji ”ulah ngelmu kitu jang...eta mah elmu teu matak sampurna... hirupna sok teu hurip komo aya guna keur papada mah....malah tingali we ku hidep.... geus maot ge awakna teu bisa ruksak teu bisa mulih ka jati mulang ka asal”.

Bisa jadi meureun sabab jasad nu lain mah lebur deui jadi taneuh (terurai ku mikroba jadi sirna) ari ieu mah angger teu ruksak...jadi we dianggap teu sampurna. Beu.... padahal lamun bisa teh meureun keun bae hirup mah kumaha aing weh... ngan geus pasti lamun paeh teh bakal kasohor, Fir’aun ge nepikeun ka ayeuna pada ngadeugdeug sabab aya bukti mayitna - bari manehna mah kudu di balsem...ieu mah teu kudu da kuat sorangan. Lumayan jadi aset wisata pakeun nagri nu loba hutang.

Tapi ketang,..... pas rek nambalang teh aya deui ingetan lain: kumaha mun dijadikeun ’percobaan’? jeung diera-era disebut kafir? wah meureun karunya anak incu susaheun bari nyirnakeuna ge kudu nyusahkeun batur sabab mahal kudu meuncit munding sagala..mending lamun mundingna aya keneh lamun ’punah’? meureun anak incu kabere geugeuleuhna...he..he..hanas saaingeun mah keun bae da geus paeh ieuh.

Saur guru ngaji di kampung mah kieu ”urang mah kudu diajar bisa innalillahi wa innailaihi raji’un sampurna balik sampurna. Sampurna ning beak sirna raga sirna rasa. Malah kongas cenah luluhur baheula mah nepikeun ka barisa tilem-ngahyang. Jelemana jagjag keneh dina waktuna mulang ka kalanggengan teh bari langsung nyanggakeun badanna ku nyalirana ka nu Maha Suci teu kudu nungguan dibantuan ku alam” (tingali ngeunaan- ngahyang/tilem di alam kami).

Atuh niat tatanya ka kolot-kolot lembur tangtung sunda teh jadi pugag harita mah saba elmu batara karang atawa sok oge disebut elmu batu karang teh lain ngeunaan kasampurnaan nu oge cenah teu saluyu jeung ajaran agama (islam)....malah-malah di Jawa ge sarua, diantarana nu didugikeun ku Sunan Mangkurat IV, ieu sesepuh jawa teh masihan wawadi (tingali: Ma’rifat kejawen ) yen ulah diajar elmu Batu Karang sabab –singketna- lain elmu kasampurnaan nudipirido ku Allah swt.

Ngan.....
kadieunakeun aneh pisan.....
Dina ulikan kasundaan mah....dina salah sahiji ulikan poko kasumedangan (elmu madangan/nyaangan batur –ulikan advance dina kapajajaranan) salah sahiji atikan pokona teh manusa kudu JADI Kanyataan Karang. Jadi kanyataan Karang teh cirining kasampurnaan hiji seuweu sunda... sasat-sasat hasil tina ngulik Batara Karang (salian ti jadi kanyataan Ujung Kulon jeung Ratu Galuh – (tingali: diantarana tulisan ”sasaka kabantenan jeung nanjeurkeun deui Pajajaran tangtung”).

Aeh naha jadi muter deui?... panggih deui jeung ajian batara karang ?? boa kasundaan teh memang enya lain ulikan kasampurnaan?? naha luluhur sunda teh ’kafir musrik nu belegug’? Naha nya....beda jeung ajaran seuweu jawa nu nyaram ngulik elmu batu karang?... tulisan ieu insya Allah rek ngaguar eta sakadugana.


II

Dina ulikan kasundaan hususna kasumedangan (elmu madangan nyaangan batur) saperti nu disebutkeun dina bagian panganteur aya ulikan utama (advance) jadi Kanyataan Karang. Saliwat mah –sabab geus katumanan ku rasa kecap karang nu hartina teuas/weduk /kanuragan/ nu teusampurna – ulikan batara karang nyoko/boga warna mangrupa ulikan kanuragan supaya jadi weduk.

Ngan sanggeus ditilik-tilik ditatanyakeun mah...

Ulikan hayang weduk mah, cenah, lain ku cara ngulik nepi ka batara karang tapi ku, biasana, cukup ku puasa/matigeni sababaraha poe - bari migawe hiji latihan, diantarana aya, ku make olahan napas make ritme husus supaya ngawangun hiji ’field’ kana awakna atawa wiridan nu prosesna pakeun bisa museurkeun saraf kana hiji ’koordinat’ rasa make metode tertentu jeung kudu wae di ’resonansi’ kunu geus bisa (utamana lamun teu make puasa) - nu diajar bisa weduk.

Bari nu kitu teh,...
sok baroga pantangan/mangaruhan karakter nu ngulikna/mangaruhan rijki (cara babandana) jrrd gumantung kana muhitna. Jeung utamana kudu apal cara ngaleungitkeunana deui -install jeung uninstall- aya nu install jeung uninstallna teh ku guruna, aya nu bisa kusorangan di uninstall ari rek paeh, aya oge -nu alus mah- bisa diinstall/uninstall ku sorangan iraha wae sakarepna) (tingali – bagian IV atawa tulisan ’Kanuragan kami naha enya kanuragan?’).

Na nu kumaha atuh ajian batara karang jeung jadi kanyataan karang teh?

Memeh ngadadarkeun kanyataan karang tina ulikan batara karang. Urang tepikeun heula caritaan ngeunaan naha jalma rea kaayeunakeun loba nu nganggap batara karang saperti diluhur?

Urang mimitian ieu ku guaran nurutkeun istilah nu dipake....

1. Harti Kecap karang

Lantaran kagegedekeun ku kabiasaan make Basa Indonesia jeung beja ti jalma awam yen loba jelema nu cenah weduk teu raheut ku bedog disebut ngabogaan aji batara karang kawas carita diluhur, kecap karang ku para ahli basa sunda ayeuna (punten bilih aya ahli basa sunda di di kisunda/urang sunda) leuwih di asosiasikeun kana kecap batu karang (Indonesia) batu nu teuas nu kapanggih di laut ( tingali - Kamus umum Basa Sunda LBSS 1992).

Matak tuluyna....
eta entri jadi siga teu nyambung pas nyaritakeun harti kecap karang dina maksud ’karangan’ jeung sajabana. ...tuluyna dadaran eta entri...pakarangan cenah, misalna, tanah sakuriling imah, ngarang nyieun carita, karangan hasil ngarang jeung pangarang nu ngarang.

Sabenerna di kampung mah harti kecap KARANG teh TANEUH. Karang kawas taneuh hideung dina kulit nu koneng/bodas. Ieu nu teu ditulis dina entry kamus jeung geus jarang ka sungsi ku umum. Ari taneuh mangrupa barang nu bisa diolah jadi naon wae (sabab bisa) jeung tempat hirup mahluk. Hartina kanaon wae bisa: dirawat subur, diruksak ngahgar, digali dieksplorasi bisa sagala aya nyampak pakeun sagala kabutuh mahluk tur pakeun ngaruksakna; Dipelakan bisa (jadi media ti sakabeh tutuwuhan), digahgarkeun bisa. Nu lembok hejo aya nu jadi sagara keusik aya. Nu paeh jeung nu hirup bijil, cicing jeung asupna (paeh) ka dinya. Pokona mah taneuh mah dikana naon jeung dikumahakeun ge bisa lir ibarat budak nu kawas kertas bodas dikumahakeun ge bisa kumaha nu nulisanana- Ari batu karang (basa Indonesia) sisi basisir mah di sunda sok disebutna batu cadas pan aya tempat kakoncara ngarana cadas ngampar!!??

Matakna...matakna....
Kecap pakarang ngandung harti barang (beusi umumna) nu geus diolah ditempa diseukeutan dido’aan (sabab bisa) nepikeun ka jadi seukeut atawa aya peurahan); Pakarangan taneuh sabudeureun imah nu geus diolah (sabab bisa diolah) ku sabangsaning tutuwuhan jeung rupa-rupa kumaha kahayang nu boga; DiKuningan aya kecap Karang Asisten Wadana hartina imah camat. Sabab taneuhna geus dijadikeun tanah pamarentah dijadikeun milik camat (sabab bisa).

Saluyu jeung eta...
Harti kecap karangan mangrupa hasil olahan tinu bisa di olah (ide) jadi hiji susunan carita/karya (sabab bisa); Pangarang jelema nu uteukna bisa diolah/dipake nyusun carita (sabab bisa); Kawartikeun nepi ka ayeuna tempat sumarena Sang Manarah luluhur Galuh disebutna Karang Kamulyan sabab mangrupa taneuh kamulyaan hasil olahan (sabab bisa) eta seuweu siliwangi;Aya Karang pawitan di Garut nyatana taneuh tempat kumereb nu jadi ’modal/aset’ hurip (sabab bisa); Aya oge karang anyar di nagri Bandung (meureun baheulana mah) taneuh nu karek anyar dibukbak dijadikeun panganjrekan (sabab bisa). Aya deui karang kambang taneuh (pulo leutik) di sagara nu teu karem ku ombak laut kawas ngambang luhureun sagara.

Jadi sakali deui.....
Hartina karang di sunda mah taneuh.... matak tangtu pada nyaho naon ari banjar karang pamidangan?.

2. Harti kecap Batara

Kecap Batara aya sabaraha harti:

Kahiji, Batara diwancah tina Ba hartina 2, Tara kaahlian/’manifestasi’. Jadi hiji jelema di sunda boga gelar batara sabab ahli ngawasa atawa tapis dina 2 hal lahir jeung batin matak jadi panyaluuhan lir dewa (tingali ’Dewa Ruci’) kongas diantarana Batara Guru di Jampang jeung Batara Sakawayana.

Kadua, Bhaṭāra dina hindu cenah Rasulullah keur ngauban manusa, kawas Avatar (awatara) saperti Rama jeung Krisna. Batara ngawujud jelema, teu kabeh dewa jadi batara.

Katilu, Di Bali Kecap Batara disaruakeun jeung kecap Dewa.
(kadua jeung katilu tingali diantawisna dina - wikipedia)

Tiluharti tina kecap Batara diluhur masih sawarna nu bisa dijadikeun arahan yen Batara ngandung harti manusa nu geus bisa ngauban alam tur eusina sabab tepi lahir tepi batin bari lahir batinna waluya nangtung ajeg, nu kitu sok jadi panyaluuhan jelema da bari sok ngauban nu bakating ku dipuhitna ku nu butuh lir jadi wawakil Pangeran nu murbeng alam.


Ana kitu.....
Ajian Batara Karang nyatana ulikan/jampe/tips/ajaran nu ngajadikeun atawa ngarahkeun nu ngulikna ngawasa lahir batin ngeunaan sifat-sifat taneuh nepikeun ka ngarti jeung jadi atawa timbul hakekat sifat taneuh (bisa kana sagala jeung ku sagala bisa) eta dina dirina.

Ana kitu....
Ulikan kasumedangan nu diantarana supaya jadi kanyataan (hakekat) karang (lain jadi karang/taneuh) ku jalan ngulik batara karang – ulikan lahir batin supaya boga/ngawasa hakekat taneuh salila di dunya. Kanyataan karang ngandung harti jadi kanyataan (hakekat) taneuh lain jadi kanyataan batu dumasar kana arahan nu asalna ti nu Murbeng Alam. Ulikan na dumasar ti Nu murbeng alam Allah swt sabab dipakena pakeun ngauban manusa (hakekat ka-bataraan/ka rasulan..
Ari Batara Karang arahan tinu murbeng alam mah atuh tina agama ayeuna islam oge kudu aya ...mana saksina...?? kumaha carana/metodana/paradigmana ?? 


(Bagian III)

2. Lebah-lebahna makam Ulikan Batara Karang dina Qur’an


Samemeh asup kana bagian cara/metoda nu leuwih teleb ngeunaan ulikan kasundaan Batara karang supaya jadi kanyataan karang, urang susud heula saksi tina kaagamaan Muhammad, sabab:

Kahijina, nu nulis mah ngadeukeutan kasundaan teh sasat nutur-nutur syareat Sayidina Muhammad Sang Rahmatan lil alamin tedak quraysh (sakadugana - boa pantes boa henteu).

Kaduana, ameh dina asup kana disiplin ulikan batara karang karya tedak sunda nu ngawengku falasifah katut kamatihan kamampuhanana teh nu maca geus boga referensi nu bisa jadi saksi pakeun nyusud atawa saukur ngaenya henteukeun ieu ulikan.

Kieu dongengna........



Ulikan hakekat Karang/taneuh teh aya hubungana jeung Bapana manusa nu ngaran Adam nu dipilih ku Nu murbeng alam jadi wakilNa di dunya (khalifatullah).

Adam, diantara rupa-rupa mahluk (kaasup Malaikat (dijieun tina Sunda (Nur) jeung Iblis (dijieun tina seuneu), dipilih jadi wawakil Allah di dunya teh dijieunna ngan dicaritakeun ’bahan dasarna’ UKUR TINA KARANG/taneuh. Malah cenah dina mushaf utsmani disebutkeun karang/taneuh na teh likeut gampang (sabab bisa) diropea (dibentuk) - nyatana taneuh liat/tiin. (Al-A'raaf).

Hal ieu aya bedana – mun teu kasebut beda pisan- jeung kajadian jelema umumna nu dicaritakeunana dijieunna tina nuftah, turobun jeung saterusna nu lain saukur/ngabogaan unsur karang/taneuh tapi cai. Malah dicaritakeun keur yen sakumna mahluk (tangtu kaasup jelema da jelema ge mahluk) dijieunna asal-mualsalna tina cai (teu disebutkeun tina karang/taneuh mungkul).

Jadi ana kitu….

Harti Adam tina karang ieu bisa leuwih ngandung harti metaphore/figuratif/perlambang….yen maksudna… nunjukeun kana makam/pangkat/level/kualitas hiji jelema nu diangkat jadi wakil Allah teh sabab boga karakter karang. Hartina….. jelema nu gampang/bisa /narima diropea/diajar/dibere treatment/dibere nyaho rupa-rupa asma (informasi/data/elmu/pangalaman jrrd).

Nyatana…. Cenah saur Allah dina mushaf utsmani….

Adam mah pas diajarkeun rupa-rupa asma teh ku Allah bisa/mampuh nalar/nyangkemna. Pas dipiwarang nyaritakeun deui payunen malaikat teh bisaeun/apal/nyangkeum sagala rupa asma nu tos diajarkeun malah katalar/kacangkem kabeh..teu kacaritakeun ngan apal sabagian.

Malah-malah….
Pan malaikat ngawitan na protes da tos apriori –geus terang- yen jelema mah umumna tukang ngaruksak (tingali qur’an……) ngan Allah langkung terang yen jelema nu dijieun/boga karakteristik taneuh mah bisa dijieun wakil manteNa sanggeus diajarkeun/nyaho asmaNa.

Jadi ana kitu…

Ngan nu boga karakter karang nu bisa jadi wawakil Allah didunya da jelema umuna mah malaikat ge tos apal ngan saukur nyieun pacogregan jeung papaseaan/ngarusak dunya.


Ngan ngarana jelema sabab aya oge ngandung karakter karangna jadi bisa eta karakter teh nguatan/dominan. Nu lamun geus diropea/diajar/ditreatment (sabab bisa) teh nya pantes ngaku/jadi seuweu na Adam nu kapeto jadi khalifatullah di dunya.

Naha perlu atikan keur jelema…. supaya karakter karang teh terus kuat??

Urang teraskeun salajengna upami pareng



Naha nu awakna weduk bisa bijil tina kamampuh Ajian Batara Karang? Naha nu jadi pamanggih umum ngeunaan batara karang salah kabeh? Naha nepikeun ka nu satingkat sunan Mangkurat IV ti jawa ngaulahkeun ngelmu karang ?? jadi naon atuh beda/onjoyna kasundaan jeung kajawan?? (bagian VII)

Ari Batara Karang arahan tinu murbeng alam mah atuh tina agama ayeuna islam oge kudu aya ...mana saksina...?? kumaha carana/metodana/paradigmana ??